Heeft vrijwilligerswerk nog toekomst?

Als ik een pessimistisch mens was, zou ik zeggen dat het vrijwilligerswerk geen toekomst meer heeft. Dat het een achterhaald concept is. Dat er te weinig animo voor is. Dat het aantal vrijwilligers afneemt.

Gelukkig ben ik een optimist. Zie ik dat mensen zich nog steeds belangeloos inzetten voor elkaar. Meer dan we ooit doorhebben. Omdat ze het zelf niet als vrijwilligerswerk zien. Maar als iets dat je gewoon doet. Voor elkaar. Omdat het nodig is. Dus zeg ik dat het aantal vrijwilligers niet afneemt. Dat we alleen maar meer met elkaar en voor elkaar doen.

Trends en ontwikkelingen

Toch voelen veel organisaties een terugloop in vrijwilligersaantallen. Niet omdat ze er niet zijn. Maar omdat ze niet meer op die plekken willen werken. Hoe komt nou eigenlijk? Waar gaan die vrijwilligers dan naartoe?

Als we naar de trends kijken, zien we dat vrijwillige inzet inderdaad niet afneemt. Alleen de manier waarop. Die verandert wel degelijk. Men zet zich op een andere manier in. En er zijn een aantal aspecten die hier van invloed op zijn.

De nabijheid van het werk

Nabijheid is een belangrijk element van vrijwillige inzet. De participatie is er wel degelijk. Met een grote behoefte om dat lokaal te doen. In je eigen wijk of eigen straat. Of een plek waar je op een andere manier bij betrokken bent. Nabijheid omdat je kinderen daar iets doen. Of bekenden en vrienden.

Dus willen mensen zich wel inzetten voor dat waar ze zich bij betrokken voelen. Alleen staat de schaalvergroting in bijvoorbeeld de zorg en welzijn haaks op deze ontwikkeling. Want daar zie je dat organisaties steeds grotere gebieden bestrijken. En worden zij niet meer als lokaal gezien.

Zelforganisatie en onafhankelijkheid

Een belangrijke verandering in onze samenleving heeft te maken met onafhankelijkheid. We hebben namelijk geen organisaties meer nodig om ons te organiseren. Je inzetten voor een ander is voor een groot deel een kwestie van doen. Met een mooi woord heet dat zelforganisatie. De afhankelijk van anderen is afgenomen.

En dat voelen al die traditionele organisaties. Vrijwilligers melden zich niet meer bij hun. Ze organiseren zich buiten deze organisaties om. Een goed idee, een goed netwerk en manieren om anderen te bereiken is voldoende. En met al die sociale media is het bereiken van anderen binnen handbereik gekomen.

Impact hebben

En dat goede idee, daar gaat het om. Want je moet wel een goed verhaal hebben. Mensen hebben namelijk verwachtingen. Ze willen iets bereiken met hun werk. Er moet iets veranderen. Sterker nog, er moet iets verbeteren.

Ze vragen een uitruil. Aan de ene kant bieden ze tijd, kennis en talenten. Aan de andere kant verwachten ze effect. Impact maken, daar gaat het over. Niet elkaar lekker bezighouden. Maar het verschil maken.

Veel traditionele organisaties missen hier de plank. Ze zitten zo vast in hun eigen structuren. Dus kunnen ze onvoldoende vertellen welke impact de vrijwilliger kan maken. Onvoldoende uitleggen wat het belang is van dit specifieke werk. Vaak omdat het er ook niet is. Vrijwilligers worden er al jaren voor ingezet. Zo wordt het altijd gedaan. Dus de traditie blijft. Maar nut en noodzaak zijn niet duidelijk.

De toekomst van vrijwilligerswerk

Menig organisatie is nog aan het uitvogelen wat zij moeten en kunnen. Hoe ga je om met de vraag naar kortdurend vrijwilligerswerk? Hoe organiseer je projectmatige inzet? Wat past daarbij aan soort werk? Hoe regel je dat? Hoe zit het met wetgeving? Zo worstelen ze wat af.

Al die ontwikkelingen gaan zo snel. Tenminste, dat is het verweer. Maar de vraag naar projectmatig ingezet worden is oud. In 2002 schreef ik hier al over in mijn scriptie. Dat is meer dan 15 jaar geleden. Alleen miste de motivatie om er daadwerkelijk wat mee te doen op veel plekken. De pijn was nog niet groot genoeg. Tot nu.

Terwijl die organisaties aan het zoeken zijn, staat de wereld niet stil. Links en rechts worden ze ingehaald. Juist door die zelforganisatie en het sociaal ondernemerschap. Er zijn al zoveel meer varianten van vrijwillige inzet. De vorm is vloeibaar geworden. De term minder relevant. Maatwerk en persoonlijke afstemming, daar gaat het steeds meer over. Meebewegen en aansluiten bij de persoonlijke omstandigheden.

Flexibiliteit, dat is de toekomst. En dan niet de flexibiliteit van de vrijwilliger. Nee, juist de flexibiliteit van de organisatie. Dus ben ik optimistisch als het gaat om mensen. Zij blijven zich wel inzetten voor elkaar. Maar ik ben pessimistisch als het gaat om organisaties. Ik denk dat een aantal van hen de boot missen.

Wat denk jij? Is het tij nog te keren voor traditionele vrijwilligersorganisaties?